Zelena povelja Srbije

Sažetak

Očuvanost životne sredine i stanje biodiverziteta predstavljaju ličnu kartu i civilizacijsku sliku svake države. Svest o kritičnoj i neraskidivoj vezi između kvaliteta životne sredine, ljudskog zdravlja, ekonomskog razvoja i blagostanja mora biti vodilja na putu razvoja ljudskog društva, koji neće ugroziti buduće generacije. U članu 74 Ustava Republike Srbije ispisano je pravo svakog građanina na zdravu životnu sredinu, kao i obaveza Narodne skupštine, izvršne i sudske vlasti, ali i svakog pojedinca, da svoju životnu sredinu štite. To je temeljni čin patriotizma i borbe za opstanak na ovim prostorima.

Stanje životne sredine u Srbiji odraz je opšte duhovne i materijalne zapuštenosti i siromaštva društva. Danas živimo u uslovima veoma lošeg kvaliteta zemljišta, vazduha i voda, koji pored zdravlja stanovništva uništavaju i biološke vrste sa kojima delimo ovu zemlju. Lošem stanju doprinosi isključivo merkantilni odnos Vlade Republike Srbije prema prirodnim resursima, odsustvo strateškog upravljanja otpadom, rekultivacije i remedijacije zagađenih zona, ali i nedostupnost pravdi počinilaca krivičnih dela protiv životne sredine iz Krivičnog zakonika Republike Srbije. Sve ovo posledica je „zarobljene države“, političke korupcije najvišeg nivoa i nezakonitog i neprofesionalnog odnosa svih kontrolnih mehanizama, počev od republičkog tužioca, inspekcijskih organa i policije.

Postoji najmanje dvadeset prioritetnih zadataka koji moraju biti strateški i obavezujući za svaku vlast prilikom izrade akcionih planova za poboljšanje i unapređenje stanja životne sredine u Srbiji, a sa ciljem da napredak države Srbije ne platimo trajnim uništavanjem prirode, ugrožavanjem životne sredine i narušavanjem zdravlja ljudi.

Prioritetni zadaci:

1. Sprovođenje zakona – sprovođenje postojeće nacionalne zakonske regulative i ratifikovanih međunarodnih konvencija.

2. Kažnjavanje odgovornih – primena kaznene politike prema fizičkim i pravnim licima zasnovana na principu „zagađivač plaća“; kaznena naknada štete mora biti višestruko veća od stvarno prouzrokovane štete.

3. Promocija opšteg principa održivosti –ugradnja osnovnih principa održivog razvoja u sva strateška dokumenta u sektorskim politikama energetike i rudarstva, saobraćaja, urbanizma, građevinarstva, industrije, poljoprivrede, turizma, vodoprivrede, šumarstva, i ostalih delatnosti.

4. Uloga stručne javnosti –uključivanje naučnih, akademskih i stručnih institucija, kao i kredibilnih građanskih organizacija, u odlučivanje o nacionalnim i državnim interesima kada je zaštita životne sredine u pitanju.

5. Revizija grešaka – sprovođenje stručne i naučne revizije svih megalomanskih i ekološki štetnih projekata koji predstavljaju opasnost po životnu sredinu.

6. Tranzicija energetike – državno podsticanje i ulaganja u energetsku efikasnost, smanjenje korišćenja fosilnih goriva i prelazak na korišćenje obnovljivih izvora energije: Sunčevu energiju, geotermalnu energiju, energiju dobijenu iz biomase i delimično energiju vetrova.

7. Redefinisanje politike stimulansa – državno podsticanje i finansiranje projekata zasnovanih na cirkularnoj ekonomiji, koji podrazumevaju multidisciplinarni pristup nauke, struke, umetnosti, itd. u korišćenju otpadnih materijala kao resursa za dobijanje novih vrednosti.

8. Zaštita vodnih resursa – trajna zabrana izgradnje novih i rušenje postojećih minihidroelektrana; aktivna zaštita vodoizvorišta i zabrana izgradnje naselja ili vikendica u blizini istih.

9. Kontrola prometa otpada – zabrana uvoza i korišćenja otpadnih materijala u energetske svrhe.

10. Promena pristupa tretmanu otpadnih materija – izgradnja postrojenja za prečišćavanje otpadnih komunalnih i industrijskih voda i fabrika za reciklažu otpada; stroga zabrana ispuštanja opasnih supstanci u vodotokove; čišćenje rečnih priobalja, kanala i manjih vodotokova od čvrstog otpada i nagomilanog mulja; zakonska regulacija obaveze građana i pravnih subjekata u separaciji i reciklaži otpada; stručna revizija plana za saniranje i uklanjanje divljih deponija.

11. Pošumljavanje i ozelenjavanje – obnova šumskog fonda autohtonim vrstama drveća; pretvaranje zapuštenih poljoprivrednih površina u šumske; kvantifikovanje uticaja neadekvatnog urbanog širenja na mikroklimu gradskih područja i povećanje prisustva vegetacije i vodenih površina u gradovima.

12. Ekološki monitoring – kontinuirano praćenje kvaliteta vazduha i njegovog efekta na zdravlje ljudi, kao i obaveštavanje javnosti.

13. Prestanak amnestiranja stranih investitora – zaustavljanje netransparentnog davanja koncesija stranim firmama za eksploataciju ruda i mineralnih sirovina bez obaveza da vode računa o zagađenju vazduha, vode i zemljišta u toku tehnološkog procesa, kao i sanaciji i remedijaciji predela posle eksploatacije.

14. Holistička analiza posledica koncesija – uračunavanje cene prirodnih ekosistema, poljoprivrednog i šumskog zemljišta, kao i naselja domicilnog stanovništva, kao sastavnog dela dokumentacije za davanje koncesija za eksploataciju prirodnih resursa ili korišćenja prostora za izgradnju objekata.

15. Zaštita prirodnih bogatstava – sveobuhvatna zaštita postojećih zaštićenih prirodnih objekata (nacionalni parkovi, parkovi prirode, specijalni rezervati, itd.) i pretvaranje lovno-šumskih gazdinstava u primarno obrazovne, rekreativne i turističke sadržaje kao osnove delatnosti.

16. Redefinisanje akcizne politike – optimizacija akcizne politike koja se tiče zagađivanja životne sredine; preciziranje trenutno nedefinisanih gornjih emisionih granica i zavođenje finansijske discipline u revidinaranoj akciznoj politici.

17. Optimizacija potrošnje ekoloških sredstava – transparentno i svrsishodno trošenje sredstava dobijenih od tzv. ekološkog dinara (fondovi za zaštitu prirode i ekološke takse).

18. Razvoj ekološke kulture i unapređenje ekološke informisanosti – afirmacija,kroz medije i školski sistem, svesti o značaju očuvanja životne sredine.

19. Harmonizacija privrednog razvoja i ekološke politike – razvijanje privrede koja je ekološki i ekonomski racionalno usklađena sa imperativom očuvanja prirode i životne sredine.

20. Promovisanje ekoloških vrednosti kao najviših – obustavljanje utilitarne prakse nekontrolisane ekploatacije i rasprodaje prirodnih resursa države sa jedinim ciljem neposredne materijalne koristi, a bez razmatranja dugoročne štete po životnu sredinu i zdravlje stanovništva.

Zelena povelja predstavlja „Ekološki Ustav“ svih građana koji razumeju da su prirodna bogatstva isključivo vlasništvo građana i ni pod kojim uslovima ne smeju biti otuđena. Vitalni resursi za opstanak čoveka (voda, vazduh i zemljište) moraju biti sačuvani ukoliko želimo da i buduće generacije žive na ovim prostorima. Zadatke predstavljene u Zelenoj povelji smatramo obavezom ove i svih budućih vlasti u Srbiji.

Autori povelje:

1. akademik Vladimir Stevanović, Srpska akademija nauka i umetnosti & Skupština slobodne Srbije
2. dr Ljiljana Tomović, redovni profesor, Biološki fakultet – Univerzitet u Beogradu & Skupština slobodne Srbije
3. dr Dragana Đorđević, naučni savetnik, NU IHTM Institut od nacionalnog značaja – Univerzitet u Beogradu

Konsultanti:

1. dr Zoran Radovanović, redovni profesor (u penziji), Medicinski fakultet – Univerzitet u Beogradu & Skupština slobodne Srbije
2. dr Vesna Rakić Vodinelić, redovni profesor (u penziji), Pravni fakultet – Univerzitet u Beogradu & Skupština slobodne Srbije
3. Božo Prelević, advokat, Skupština slobodne Srbije
4. dr Jovan Tadić, naučni savetnik, Lawrence Berkeley National Laboratory, USA
5. dr Tomislav Đorđević, naučni saradnik, Evropski centar za mir i razvoj

Zelenu povelju u celosti možete preuzeti ovde.